Hayao Miyazaki and the Heron (2024)

Tóm tắt phim Hayao Miyazaki and the Heron (2024) – Miyazaki Hayao và Chim Diệc

Bộ phim mở ra bằng những khung cảnh quen thuộc mà chỉ cần thoáng qua, ai yêu Ghibli cũng nhận ra ngay: một căn phòng ngập mùi giấy, những hộp màu chồng chất, và Miyazaki với mái tóc bạc phơ đang cắm cúi bên bàn vẽ. Ánh sáng chiếu qua cửa sổ, rọi lên từng nếp nhăn, từng đường bút mà ông uốn lượn bằng sự tập trung của cả cuộc đời. Người kể chuyện trong ống kính của Kaku Arakawa không nói nhiều — chỉ để cho không gian tự thở, cho đôi tay già nua ấy dẫn ta đi qua thế giới nội tâm của một người chưa bao giờ biết an nghỉ.

Sau khi tuyên bố giải nghệ vào năm 2013, Miyazaki đã định đặt dấu chấm hết cho hành trình của mình. Nhưng sáng tạo không chịu yên, nó thôi thúc ông trở lại với cây bút chì vàng đã cùng ông sinh ra Totoro, Ponyo, rồi Spirited Away. Arakawa — người đã nhiều năm theo bước ông — không chỉ quay phim, mà còn lặng lẽ chứng kiến một cuộc vật lộn: giữa khát vọng và giới hạn, giữa cái tôi nghệ sĩ và nỗi sợ mình “không còn làm được nữa”. Mỗi khung hình ông vẽ ra cho “chim diệc xám” là một lần thử sức, một lần tự đối thoại về ý nghĩa của tiếp tục.

Studio Ghibli hiện lên như một sinh thể sống, nơi già và trẻ cùng thở chung nhịp điệu sáng tạo. Những họa sĩ trẻ nhìn Miyazaki với ánh mắt vừa kính nể, vừa sợ hãi — vì ông là thước đo, là cột mốc mà ai cũng muốn chạm tới nhưng không muốn đứng cạnh. Còn với Toshio Suzuki, người bạn đồng hành lâu năm, ông lại là đối trọng của lý trí: giữa ngân sách, thời gian, và cảm xúc. Cảnh Miyazaki lặng lẽ đứng sau lưng một họa sĩ trẻ, chỉnh lại khung bay của “chim diệc”, là một khoảnh khắc nhỏ mà đầy sức nặng. Sự nghiêm khắc ở đó không nhằm trừng phạt, mà như một lời nhắc: nghệ thuật luôn cần tình yêu đủ lớn để không dừng lại ở sự hoàn hảo.

Ở nửa sau, nhịp phim chậm lại. Arakawa theo Miyazaki ra ngoài trời, khi ông đi dạo quanh khu phố, nói về chiến tranh, tuổi thơ và cả nỗi đơn độc sau khi vợ mất. Có cái gì đó rất buồn nhưng cũng rất thật trong những đoạn ấy — một người già đang ngước nhìn bầu trời, nơi “chim diệc” mỗi sáng vẫn bay lượn như người bạn cũ. Dường như chỉ khi ấy ông mới nghỉ vẽ, chỉ để nhìn và mỉm cười.

Cao trào của phim đến lặng lẽ. Một cảnh chủ chốt trong The Boy and the Heron bị đánh giá là “thiếu cảm xúc”. Miyazaki lại bắt đầu lại từ đầu, giữa những đêm trắng, vẽ đến khi bàn tay run rẩy. Thỉnh thoảng, ông dừng lại, châm một điếu thuốc, nhìn xa xăm như thể đang hỏi chính mình: “Liệu lần này có đủ chưa?” Arakawa không cần thêm âm nhạc hay lời bình — chỉ quay chậm hơn, cho người xem thấy sự kiên định khắc nghiệt của một tâm hồn không chịu già đi.

Phim khép lại bằng buổi chiếu nội bộ. Cả ê-kíp nín thở, còn Miyazaki ngồi lặng, nhìn từng khung hình trôi qua. Khi đèn bật sáng, ông chỉ nói nhỏ: “Vẫn còn nhiều thứ mình chưa làm được.” Một câu nói giản dị, mà nghe như tiếng vọng của cả sự nghiệp. Cuối cùng, ông lại quay về bàn vẽ. Bởi với Miyazaki, vẽ không phải công việc. Đó là cách ông vẫn còn hiện hữu giữa thế giới đang dần phai.