The Kingdom of Dreams and Madness (2013)

Tóm tắt phim The Kingdom of Dreams and Madness (2013) – 夢と狂気の王国

Máy quay của Mami Sunada không chỉ đơn thuần ghi lại hậu trường Studio Ghibli, mà đã nắm bắt được cái nhịp sinh hoạt đặc trưng, đầy tính nghi lễ. Bài tập buổi sáng, những bàn vẽ chất chồng phác thảo, hộp sơn, tường dán storyboard—mọi thứ đều có một trật tự bất biến. Giữa bộn bề đó, đạo diễn Miyazaki, dù đã ngoài thất tuần, vẫn giữ thói quen quen thuộc: quét dọn, pha trà, leo lên mái nhà ngắm trời. Đó không chỉ là thói quen; đó là cách ông nuôi dưỡng sự quan sát, là nghi thức để đón nhận cái đẹp trước khi đưa nó vào hoạt hình. Ông đang sống chậm, để kịp bắt lấy nhịp đập của thế giới đang vội vã.

Bộ phim mở ra song tuyến đầy căng thẳng và đối lập. Một bên là Miyazaki với “The Wind Rises”—một bộ phim lấy cảm hứng từ kỹ sư thiết kế máy bay Zero, Jirō Horikoshi. Một ẩn dụ đầy khắc khoải về câu hỏi đạo đức: Liệu cái đẹp và công năng có thể tách rời khỏi ý nghĩa của chúng trong chiến tranh?

Bên kia là Isao Takahata và “The Tale of the Princess Kaguya”. Ở đây, sự căng thẳng không đến từ triết lý, mà từ sự truy cầu hoàn mỹ: ê-kíp liên tục chậm tiến độ vì bút pháp “thủy mặc” quá đỗi khó nhằn và sự cầu toàn đến cùng cực của đạo diễn.

Trong cơn bão sáng tạo đó, nhà sản xuất Toshio Suzuki như một “bộ điều hòa” khổng lồ. Ông đi lại giữa hai dự án, vừa phải cân đối quyết định tài chính, vừa phải xoa dịu tinh thần nghệ sĩ. Những cuộc họp nội bộ cứ thế căng như dây đàn: thời hạn phát hành, chi phí phình to, và áp lực danh tiếng không thể lay chuyển của Ghibli đè nặng lên mọi người.

Nhưng điều làm tôi dừng lại là những đoạn độc thoại của Miyazaki. Giữa dòng xe, giữa khói bụi, giữa ánh nhìn lạnh của những tòa nhà cao tầng, tôi nghe được tiếng nói của ông. Nhỏ thôi, nhưng rõ hơn bao giờ hết. Ông bộc bạch nỗi ám ảnh chiến tranh, thái độ hoài nghi với chủ nghĩa dân tộc, và những lo lắng cho tương lai Nhật Bản hậu Fukushima.

Song song, câu chuyện cá nhân lại được kể theo một nhịp khác, chậm rãi hơn: mối quan hệ phức tạp với con trai Goro Miyazaki—một nghệ sĩ đang chật vật tìm đường trong cái bóng quá lớn của cha. Những câu nói như “Ngày mai chẳng tốt đẹp hơn” vừa bi quan vừa tỉnh táo. Nó nhắc tôi rằng: Không cần phải chứng minh với ai cả. Không cần phải hét lên để được nhìn thấy. Dù thế nào, ông vẫn kiên trì trên bàn vẽ, tin vào lao động nhỏ nhoi mỗi ngày.

Và rồi, cao trào cảm xúc đến. Khi “The Wind Rises” chốt hình, Miyazaki tuyên bố “nghỉ hưu” khỏi phim dài—một khoảnh khắc vừa nghi lễ vừa u hoài, đánh dấu một cột mốc kết thúc mà ai cũng biết trước. Trong khi đó, ở tuyến Takahata, Kaguya vẫn đang đua với thời gian, ê-kíp kiệt sức vì chạy theo vẻ đẹp mực–giấy mong manh.

Phần cuối, Sunada đưa chúng ta trở về với nhịp sinh hoạt đời thường của xưởng: bữa trưa giản dị, tiếng mèo đi lững thững, nhân viên cười nói. Sau những tuyên ngôn lớn, Ghibli vẫn là một nơi của công việc cần mẫn.

Phim khép lại với cảm giác “vừa khép vừa mở”: một kỷ nguyên dường như tàn, nhưng động cơ sáng tạo vẫn còn nhen trong những đôi tay đang vẽ. Không đuổi theo thời gian, họ bước song song với nó. Không cần ai công nhận, chỉ cần mỗi ngày họ vẫn còn đang chuyển động, là đủ. Giữa kim loại và linh hồn, giữa nhựa đường và cảm xúc, có một nhịp điệu chỉ những người thật sự sống, thật sự làm nghề, mới nghe được.